Pracownicy Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich (SIR) województwa śląskiego działający w ramach ŚODR w Częstochowie zorganizowali operację pn.: „Turystyka kulinarna szansą na aktywizację i rozwój obszarów wiejskich”. Operacja była realizowana w ramach Planu Operacyjnego na lata 2022-2023. Przedsięwzięcie było realizowane w 4 formach: audycja telewizyjna, krajowy wyjazd studyjny dla 31 uczestników w terminie 2-4.10.2023 r., konferencja dla 50 uczestników w terminie 27.10.2023 r. oraz e-sprawozdanie. Celem operacji była prezentacja kierunków i perspektyw wykorzystania kulinariów w rozwoju turystycznym województwa śląskiego. Działania zrealizowane w operacji pozwoliły na zapoznanie się uczestników z innowacyjnymi formami przekazywania treści i nowymi produktami turystycznymi związanymi z tradycjami kulinarnymi. Uczestnicy zapoznali się z rodzajami produktów turystycznych, był to przykład dobrych praktyk. Operacja pozwoliła również na promocję produktów tradycyjnych i lokalnych województwa śląskiego oraz wsparcie ich sprzedaży w ramach krótkich łańcuchów dostaw. Uczestnicy mieli możliwość poznania zasad budowania marki lokalnej, nowoczesnych sposobów komunikacji marketingowej oraz sprzedaży produktów własnych.
Turystyka kulinarna staje się ostatnio coraz bardziej popularna. Kraje takie jak Włochy, Hiszpania czy odległa Tajlandia wabią turystów również smakami i zapachami. Wykorzystanie lokalnych, tradycyjnych dań i produktów to dodatkowy element na podniesienie walorów turystycznych danego kraju czy regionu. Zjawisko turystyki kulinarnej zyskuje na znaczeniu, dzięki temu wiele regionów staje się popularnymi i rozpoznawalnymi dzięki konkretnemu daniu lub produktowi. Turysta może skupić się w podróży na konkretnych doznaniach zmysłowych, odkrywając regiony winiarskie i smakując wytworzone tam wina (enoturystyka) lub poznając piwa rzemieślnicze (biroturystyka), które również zyskują na popularności. Poza smakami nowymi doświadczeniami smakowymi turysta może nauczyć się sztuki łączenia poszczególnych trunków z lokalnie wytworzonymi serami i wędlinami czy potrawami. Turystyka kulinarna to nie tylko żywność, to przede wszystkim możliwość poznawania ludzi i historii opowiedzianej o konsumowanych produktach. To przyciąga coraz liczniejsze rzesze zainteresowanych. Możliwość dowiedzenia się i zobaczenia, a nawet samodzielnego zrobienia oscypka w bacówce z mleka rodzimej rasy owiec, które rano wydoił juhas na hali, to właśnie przykład takiego doświadczenia. Ogromne znaczenie w zachowaniu tradycji kulinarnych mają Koła Gospodyń Wiejskich, to stowarzyszenia o olbrzymim kapitale społecznym, których działania polegają między innymi na kultywowaniu tradycji, ale również jej upowszechnianiu na różnego rodzaju imprezach i eventach.
Audycja telewizyjna była nagrywana podczas XXXII Krajowej Wystawy Rolniczej, która towarzyszy Dożynkom i Pielgrzymce Rolników na Jasną Górę. To obecnie jedna z najbardziej rozpoznawalnych i prestiżowych wystaw rolniczych w kraju. Rokrocznie gromadzi dziesiątki tysięcy zwiedzających. Na tegorocznych liczne stoiska wystawiennicze i handlowe prezentowały zdrową, nieprzetworzoną żywność wyprodukowaną przez polskich rolników. Taka prezentacja to nie tylko promocja produktów takich jak sery zagrodowe, miody, wyrobów z mięsa, warzywa i owoców, ale również skracanie łańcucha żywnościowego w myśl strategii „od pola do stołu”. Zwiedzający mogli na miejscu nie tylko spróbować produktów ale również kupić je bezpośrednio od rolników.
Krajowy wyjazd studyjny był skierowany do rolników, podmiotów agroturystyki i turystyki wiejskiej, producentów żywności z terenów wiejskich oraz osób zainteresowanych wdrażaniem innowacji na terenach wiejskich z woj. śląskiego. Grupie podczas całego wyjazdu towarzyszył Pan Bartosz Wilczyński – ekspert, konsultant, trener marketingowy i menadżer w zakresie zarządzania marketingiem strategicznym, budowy marek i komunikacji marketingowej, specjalista ds. marketingu produktów lokalnych, turystyki kulinarnej, enoturystyki i marketingu miejsc. Wyjazd rozpoczął się od wizyty studyjnej w Pstrągu Ojcowskim – gospodarstwie prowadzanym przez Panie: Magdalenę Węgiel i Agnieszkę Sendor, matkę i córkę. Tradycja hodowli pstrąga ojcowskiego sięga lat 30 ubiegłego wieku. Pstrągarnia, którą prowadzą Panie, była jedną z pierwszych w Polsce. Co prawda stawy były pierwotnie przeznaczone do naturalizacji, ale w 2014 obie Panie wzięły te grunty w dzierżawę i dzięki ciężkiej pracy (stawy leżą na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego dlatego większość prac musiała być wykonana ręcznie) zbudowały pstrągarnię, aktualnie prowadzącą hodowlę zachowawczą pstrąga potokowego oraz serwującą wędzonego pstrąga na drewnie bukowym bez konserwantów czy barwników podawanym wraz z lokalnym pieczywem, kiszonkami, winem, piwem, sokami lub wodami mineralnymi. Pstrąg Ojcowski jest produktem tradycyjnym z Małopolski zarejestrowanym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w ramach Listy Produktów Tradycyjnych, firma prowadzona przez Panie, Pstrąg Ojcowski, należy do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego, zrzeszającej producentów i restauratorów którego celem jest zachowanie i rozwój regionalnych tradycji kulinarnych charakterystycznych dla konkretnych regionów Unii Europejskiej.
Kolejnym punktem była wizyta w Lavendziarni – ekologicznym gospodarstwie, które zajmuję się uprawą lawendy lekarskiej i jej przetwarzaniem. Dużym zaskoczeniem dla uczestników był fakt, że popularna lawenda, którą obsadza się rabaty i pojemniki est przeznaczona również do spożycia. Hasło gospodarzy to „lawendę się je”. Lawenda lekarska uprawiana w kilku odmianach jest przetwarzana w gospodarstwie według tradycyjnych receptur w małych partiach co pozwala zachować najwyższą jakość produktów. Produkty są oznaczone znakiem Dziedzictwa Kulinarnego Małopolski, znakiem Poznaj Dobrą Żywność oraz rekomendacją Żółtego Przewodnika Gault&Millau Polska na 2019 rok. Uczestnicy smakowali produkty z lawendy: lawendową lemoniadę, ocet i wypieki. Gospodarstwo oferuje również szeroką gamę kosmetyków naturalnych oczywiście na bazie lawendy.
Ostatnim punktem tego dnia była wizyta w biodynamicznym gospodarstwie winiarskim – Winnica Wieliczka. Menadżer winnicy zapoznał uczestników ze swoją filozofią, bo tak można powiedzieć o tym sposobie prowadzenia winnicy. Przedstawił założenia rolnictwa biodynamicznego, zasady uprawy winorośli oraz ofertę enoturystyczną gospodarstwa. Winnica założona na popegerowskich terenach wymagała olbrzymiego nakładu pracy, szczególnie, że dla właścicieli – Pani Agnieszki Rousseau i Pana Piotra Jaskóły, jest istotne prowadzenie gospodarstwa w zgodzie z naturą bez stosowanie środków chemicznych. Jakość wina zależy przede wszystkim od jakości uprawianych owoców. W gospodarstwie uprawiane są szlachetne odmiany winorośli vitis vinifera takie jak: chardonnay, rieslinga, sauvignon blanc, merlot i pinot noir. Usytuowanie winnicy i znakomita kondycja roślin pozwala na uprawę odmian wrażliwych na mróz. Winnica oferuje także BIO wina klasy premium, które uczestnicy mieli okazję skosztować.
Kolejny dzień rozpoczął się od spotkania z właścicielami Ekofarmy w Pogorzanach, gospodarstwa, które przez wiele lat podupadało, a dzięki pracy gospodarzy udało się między innymi ocalić sad ze starymi odmianami jabłoni, stworzyć zagrodę edukacyjną oraz przetwórnię jabłek, w której jest wytwarzany znakomity cydr, soki jabłkowe i wypieka się ekologiczne pieczywo. Gospodarstwo prowadzi sklep internetowy sprzedając też inne produkty ekologiczne. Przyjmuje grupy dzieci, wizyty studyjne, prowadzi wypożyczalnię rowerów elektrycznych do zwiedzania Beskidu Wyspowego.
Kolejnym punktem programu było spotkanie z właścicielami restauracji RestoBar Ogień w Pogorzanach. To wyjątkowe miejsce, położone na uboczu, do którego trudno trafić niepoinformowanym. W malowniczej altanie na żywym ogniu od maja do października w czasie weekendów tutejsi szefowie kuchni serwują dania z lokalnych, sezonowych produktów. Zainteresowanie gości jest tak duże, że rezerwację stolika trzeba robić z odpowiednim wyprzedzeniem. Położenie altany w lesie na uboczu, znakomita atmosfera stworzona przez właścicieli, Państwa Lorków i znakomita kuchnia jest wystarczającą reklamą na spędzenie dnia.
W gospodarstwie hoduje się pstrągi oraz wytwarza cydr ze starych odmian jabłek.
Wiśniowy Gaj to gospodarstwo ekologiczne należące do Państwa Ireny i Pawła Szewczyków w Kobyłczynie, które należy do Stowarzyszenia Producentów Owoców i Warzyw w Ujanowicach. Stowarzyszenie to zrzesza 15 członków, gdzie 10 posiada unijne certyfikaty dotyczące suski sechlońskiej, 9 października 2010 roku tradycyjnie suszona śliwka z Sechny została zarejestrowana przez Komisję Europejską jako polski produkt regionalny ze znakiem Chronione Oznaczenie Geograficzne. Pani Irena w barwny sposób opowiedziała o wielowiekowej tradycji suszenia śliwki, którą rozpoczęli na tych terenach Tatarzy, a jej promocją i sprzedażą zajmowali się Żydzi. Spotkanie zakończyło się degustacją.
Kolejny dzień to spotkanie z Prezes LGD Stowarzyszenia Dolina Karpia w Zatorze, Panią Anną Światek. Zaznajomiła ona grupę z działalnością stowarzyszenia, osiągnięciami i tworzeniem marki lokalnej, co spotkało się z największym odzewem uczestników. Stowarzyszenie Dolina Karpia we współpracy ze społecznością lokalną, partnerami samorządowymi i sympatykami przez wiele lat budowało markę lokalną obszaru Doliny Karpia opartą na zrównoważonym rozwoju przy wykorzystaniu lokalnych zasobów kulturowych i przyrodniczych. Zwieńczeniem prac nad marką lokalną jest znak słowno-graficzny w postaci witrażowego, energetycznego i przykuwającego uwagę karpia, którego kolory nawiązuje do łuski karpia i czasów królewskich, kiedy to wszelkie ważne symbole i treści przedstawiano na witrażach. Jednym z produktów turystycznych oferowanych przez Stowarzyszenie jest wycieczka ornitologiczna po zatorskich stawach. Przewodnicy pomagają zidentyfikować gatunku ptaków zasiedlające stawy i barwnie opowiadają o nich. Kolejnymi miejscami, które posiadają znak lokalnej marki jest cukiernia i wytwórnia słodyczy Lollypolly oraz restauracja Revel, w której serwowane są dania z karpia zatorskiego. W cukierni odbyły się słodkie warsztaty, na których uczestnicy przygotowali krówki zatorskie, a w restauracji mieli okazję skosztować pizzy z wędzonym karpiem.
Wyjazd studyjny zainspirował uczestników do realizacji pomysłów we własnych gospodarstwach. Wymiana doświadczeń z nowopoznanymi ludźmi, poznanie dobrych praktyk, które pokazują, że przy niewielkich nakładach można stworzyć dodatkowe źródło dochodu w gospodarstwie to największe pozytywy wyjazdu studyjnego. Ten wyjazd pełen smaków i aromatów pozwolił uzmysłowić uczestnikom, że dania i produkty kuchni śląskiej, które przygotowują w domach mogą stać się pomysłem na unowocześnienie i rozszerzenie swojej działalności.
Kolejną formą realizacji była organizacja konferencji w ŚODR Częstochowa O/ Mikołów, która zgromadziła 50 uczestników. W trakcie konferencji była można zdegustować produkty lokalne i tradycyjne, najwyższej jakości, które przygotowali producenci z terenu województwa śląskiego. Na stole pojawiły się wędliny z mięsa baraniego, słodki wypiek pod nazwą Kołocz Świętej Doroty, tłoczone na zimno oleje, orzechy laskowe i produkty z nich wytworzone, chleb z mąki orkiszowej, tłoczone soki owocowe i wina z niewielkiej miejskiej winnicy, położonej na terenie samej Częstochowy. Uczestnicy byli zaskoczeni jakością prezentowanych produktów. Wykładowcami byli p. Bartosz Wilczyński, p. Krzysztof Zieliński – specjalista ds. marketingu w Stowarzyszeniu na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia Pro Carpathia Rzeszów, propagator kuchni regionalnej, pomysłodawca Podkarpackiego Szlaku Kulinarnego, dziennikarz, bloger oraz p. Agnieszka Kotwa – specjalista z Departamentu Turystyki Urzędu Marszałkowskiego zajmującą się certyfikacją produktów.
P. Bartosz Wilczyński szczegółowo omówił zagadnienia związane z turystyką kulinarną, jej stanem aktualnym, rodzajami produktów turystycznych. Przedstawił uczestnikom aktualne trendy i zjawiska na rynku gastronomicznym i w turystyce kulinarnej, wraz z innowacyjnymi rozwiązaniami. Niezwykle ważnym tematem było poruszenie potrzeb turysty kulinarnego, kto to jest i czego potrzebuje do zaspokojenia swoich potrzeb turystycznych. P. Agnieszka Kotwa przedstawiła zmiany jakie będą miały miejsce w Systemach Jakości Żywności w Planie Strategicznym WPR na lata 2023-2027.Zachęcała rolników do zgłaszania i rejestrowania produktów na Liście Produktów Tradycyjnych zatwierdzanych przez MRiRW. Pan Krzysztof Zieliński, na przykładzie dobrych praktyk (podróżuje po Polsce smakując regionalne potrawy, trunki i specjały) opowiedział o możliwościach jakie daje rozwój turystyki kulinarnej dla regionów i w jaki sposób można budować markę regionu.
Dziś kuchnie regionalne przeżywają renesans, a gotowanie stało się prawdziwą modą. To doskonały moment na wykorzystanie tych trendów na rozwój własnego gospodarstwa bazując na posiadanych sposobach. Niezwykle istotne jest wykorzystanie nowoczesnych narzędzi marketingowych i zaistnienia w internecie, czyli zbudowania strony www. czy pojawienia się w mediach społecznościowych. Konsumenci szukają żywności wysokiej jakości, nieprzetworzonej, wprost od rolnika. Przy koniunkturze na zdrową żywność to dobry moment na rozwój turystyki kulinarnej.
Autor zdjęć: Joanna Brzozowska
Chcesz zostać Partnerem KSOW – zarejestruj się na stronie ksow.pl